Coronacrisis en overmacht

Veel contracten bepalen zelf wanneer overmacht kan worden ingeroepen en welke de gevolgen ervan zijn. Bij gebrek eraan gelden de principes door de wet voorzien.

De basisprincipes van wat "overmacht" betekent en welke elementen hierbij in rekening worden genomen leggen we hierna kort uit.

1. Wanneer is er sprake van overmacht? 

Het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat indien een contractant zijn verbintenissen niet kan nakomen door overmacht of toeval, hem hiervoor geen schadevergoeding kan worden aangerekend.  

Om overmacht in te roepen:

• moet er sprake zijn van een onmogelijkheid om de verbintenis nog uit te voeren, en 
• moet deze onmogelijkheid vreemd zijn aan diegene die de overmacht inroept. Degene die overmacht inroept mag zelf geen fout hebben begaan.   

 We gaan hieronder verder in op deze twee voorwaarden. 

1.1 De onmogelijkheid om de verbintenis uit te voeren 

Volgens de meest recente rechtspraak moet deze voorwaarde “redelijk” worden toegepast.

Dit betekent dat de onmogelijkheid om de verbintenis na te komen op een menselijke manier moet worden opgevat. Hoewel de verbintenis strikt genomen nog steeds kan worden uitgevoerd is de uitvoering hiervan zo moeilijk geworden dat van de contractpartij niet langer de uitvoering kan worden verwacht.

Het is nog steeds mogelijk dat bepaalde rechtbanken van oordeel zijn dat de onmogelijkheid absoluut moet zijn. In dat geval moet de uitvoering volstrekt onmogelijk zijn.

1.2 De overmacht moet vreemd zijn aan de persoon die ze inroept

De onmogelijkheid om de verbintenis uit te voeren mag haar oorsprong niet vinden bij de contractpartij die de overmacht inroept. De situatie moet onvermijdbaar en onvoorzienbaar zijn.   

De betrokken contractpartij kon de situatie niet op voorhand zien aankomen en er kon ook niet worden verwacht dat hij de nodige maatregelen had genomen.  

2. Het gevolg van overmacht  

In geval van overmacht is de contractpartij bevrijd van haar verbintenis om de beloofde prestatie uit te voeren zonder dat hij enige vergoeding verschuldigd is.   

Dit betekent dit ook dat de wederpartij bevrijd kan zijn van haar verbintenissen.  

Dit geldt alleen wanneer er sprake is van een definitieve onmogelijkheid om de verbintenis uit te voeren. 

Ingeval van een tijdelijke onmogelijkheid, moeten de verbintenissen worden uitgevoerd van zodra de onmogelijkheid om uit te voeren stopt, en voor zover de uitvoering van de overeenkomst nog nut heeft. 

3. Besluit 

In het kader van de coronacrisis is "overmacht" zeer actueel. 

In eerste instantie moet steeds gekeken worden naar de contractuele bepalingen omtrent "overmacht" en de gevolgen die de partijen contractueel eraan hebben verbonden. Deze kunnen afwijken van de wettelijke bepalingen en zelfs bepaalde risico’s volledig uitsluiten. Maar hou er rekening mee in de huidige uitzonderlijke omstandigheden een rechter mogelijk geneigd is zijn matigingsbevoegdheid aan te wenden.

Indien er geen contract is of de partijen hebben geen afspraken gemaakt wanneer overmacht kan worden ingeroepen en wat er moet gebeuren in geval van overmacht,  gelden de wettelijke bepalingen die hierboven zijn uiteengezet. Bepaalde sectoren kunnen beroep doen op eigen specifieke wetgeving.

Wat raden wij u aan indien u overweegt "overmacht" in te roepen in het kader van de coronacrisis? 

• kijk eerst uw contracten na of laat ze nakijken; 
• neem contact met uw tegenpartij en probeer samen een oplossing te zoeken of laat dat doen door uw raadsman; 
• blijf daarbij steeds redelijk en ethisch, gegeven de omstandigheden; 
• hebt u twijfels, aarzel niet ons te contacteren; 
• pas in allerlaatste instantie richt u zich tot de rechtbank.

Het spreekt dus voor zich dat wij u met raad en daad kunnen bijstaan om vooreerst uw rechtspositie te analyseren en verder te overwegen welke actie u kan of moet ondernemen in deze crisis. U kunt ons steeds bereiken via het nummer 02/747 40 07 of via CoronaTaskforce@seeds.law.