Een wettelijk kader voor aanbevolen of verplicht "corona" telewerk

Deze (tijdelijke) collectieve arbeidsovereenkomst (verder cao) regelt het telewerk dat de overheidsinstanties tijdens de Covid-19 gezondheidscrisis verplicht gemaakt of aanbevolen hebben.

1. Wanneer is de cao nr. 149 van toepassing?

Deze cao is van toepassing op werkgevers die op 1 januari 2021 nog geen regeling hebben voorzien omtrent telewerk.

Aldus is de cao niet van toepassing op bestaande collectieve arbeidsovereenkomsten, individuele akkoorden omtrent telewerk of de telewerkpolicies die in de ondernemingen werden gesloten of aangenomen vóór 1 januari 2021. Dit wil zeggen dat bestaande akkoorden omtrent telewerk toepasselijk blijven in situaties waarin de overheid telewerk sterk aanbeveelt of verplicht in het kader van de maatregelen ter bestrijding van het coronavirus.

Telewerk op regelmatige basis in de privésector was al geregeld door de cao nr. 85.

De cao nr. 149 verhindert dan ook niet om, binnen de onderneming, een instrument van onbepaalde duur uit te werken, bijvoorbeeld met het oog op het structureel telewerk in het kader van de cao nr. 85 betreffende het telewerk.

Cao nr. 149  betreft dus een tijdelijke cao van suppletieve aard die in werking is van 26 januari 2021 tot 31 december 2021.

2. Wat houdt cao nr. 149 in?

Deze cao omvat enerzijds (i) de principes en een referentiekader voor telewerk tijdens de corona gezondheidscrisis en anderzijds (ii) een beleid voor welzijn op het werk specifiek in verband met telewerk.

2.1 De principes en het referentiekader 

De cao voorziet in een aantal principes en een referentiekader waarbinnen bepaalde punten verduidelijkt worden die ondernemingen in acht moeten nemen wanneer ze afspraken maken omtrent telewerk tijdens de corona gezondheidscrisis.

2.1.1 De principes

Als eerste principe geldt dat de telewerker dezelfde rechten en plichten inzake arbeidsvoorwaarden geniet dan deze die worden toegepast wanneer hij op de bedrijfslocatie van de werkgever werkt.

Het tweede principe bestaat erin dat de telewerker desgevallend onder meer geïnformeerd wordt wanneer specifieke arbeidsvoorwaarden ter aanvulling of afwijking worden ingevoerd van deze die worden toegepast wanneer hij op de bedrijfslocatie van de werkgever werkt.

2.1.2 Welke afspraken moeten gemaakt worden in het kader van telewerk?

De beoogde afspraken betreffen onder andere:

• de terbeschikkingstelling door de werkgever van de apparatuur en de technische ondersteuning die de werknemer nodig heeft in het kader van telewerk (bijvoorbeeld wanneer een draagbare computer ter beschikking wordt gesteld),
• de vergoeding of betaling door de werkgever van kosten inzake installatie van relevante informaticaprogramma's,
• gebruiks-, werkings-, onderhouds- en afschrijvingskosten in geval van gebruik van de eigen apparatuur van de telewerker en
• de bijkomende verbindingskosten.

Die afspraken houden rekening met het globalere kader van het geheel van kosten of compensaties die tijdens de corona gezondheidscrisis door de werkgever aan de telewerker worden betaald.

2.1.3 Organisatie en controle van het telewerk

Daarnaast stelt de cao dat de telewerker zelf zijn werk organiseert binnen het kader van de arbeidsduur die in de onderneming geldt. Ook de werkbelasting en prestatienormen van de telewerker worden geacht dezelfde te zijn als wanneer hij op de bedrijfslocatie van de werkgever werkt.

De werkgever heeft evenwel de mogelijkheid om op gepaste en proportionele wijze controle uit te oefenen op de resultaten en/of de uitvoering van het werk. De telewerker wordt door de werkgever geïnformeerd over de manier waarop die controle desgevallend gebeurt. Hierbij gaat het er voor de werkgever niet om een voortdurende controle uit te voeren, maar om de mogelijkheid die hij heeft om op gepaste en proportionele wijze te kunnen nagaan of de werkzaamheden die in het raam van telewerk uitgevoerd moeten worden, daadwerkelijk en correct worden verricht.

De cao voorziet tevens in de mogelijkheid om afspraken te maken omtrent de bereikbaarheid en onbereikbaarheid van de telewerker. Hier moet dus afgesproken worden op welke ogenblikken en periodes de telewerker te bereiken moet zijn of niet te bereiken is tijdens de arbeidsduur die in de onderneming geldt. Daarbij moet rekening gehouden worden met de afstemming van het telewerk met het privéleven aangezien het werk in de privé-omgeving wordt uitgevoerd.

2.2  Beleid voor welzijn op het werk specifiek in verband met telewerk

Naast de principes en een referentiekader voor telewerk, voorziet de cao in een beleid voor welzijn op het werk dat specifiek samenhangt met telewerk.

Dit gedeelte van de cao biedt een beknopte samenvatting van de bestaande wettelijke bepalingen inzake welzijn op het werk en bevat het specifieke elementen eigen aan deze cao. Het dient ook als hulp en leidraad voor de ondernemingen die de cao toepassen.

2.2.1 De werkgever moet de telewerkers informeren

Zo moet de werkgever de telewerkers informeren over het beleid dat de onderneming specifiek heeft uitgewerkt betreffende welzijn op het werk bij telewerk.

Het gaat dan meer bepaald over informatie en richtlijnen betreffende preventiemaatregelen, in het bijzonder over de inrichting van de werkpost, het goede gebruik van de beeldschermen en de beschikbare ondersteuning op het vlak van techniek en informatica. Die informatie, richtlijnen en preventiemaatregelen zijn gebaseerd op een multidisciplinaire risicoanalyse. Deze risicoanalyse houdt ook rekening met de psychosociale dimensie en met de gezondheidsaspecten eigen aan telewerk, inclusief de mogelijkheid van een informele of formele psychosociale interventie en de mogelijkheid tot spontane raadpleging van de preventieadviseur-arbeidsarts.

De werkgever informeert de telewerkers ook over de namen en contactgegevens en de ondersteuning geboden door:

• de direct leidinggevende,
• de preventieadviseurs bevoegd voor arbeidsveiligheid, arbeidsgeneeskunde en psychosociale aspecten van de interne of externe preventiedienst, en
• desgevallend van de vertrouwensperso(o)n(en).

De telewerkers kunnen deze personen op een "gepaste manier" contacteren bijvoorbeeld door foto’s te versturen van de werkpost of via videoconferenties. Waar nodig kunnen aanpassingen aan de werkpost worden voorgesteld. Gelet op de gezondheidssituatie zijn inspectiebezoeken van de preventiediensten immers niet gepast.

De werkgever dient de hiërarchische lijn en de telewerkers informatie te verstrekken en, indien nodig, in een gepaste opleiding te voorzien over de modaliteiten en de specifieke aard van telewerk.

2.2.2 De werkgever moet passende maatregelen nemen

Tot slot verplicht de cao de werkgever om passende maatregelen te nemen om de verbondenheid van de telewerkers met de collega’s en met de onderneming te behouden en isolatie te voorkomen.

Daarbij moet de werkgever bijzondere aandacht besteden aan kwetsbare telewerkers. Met "kwetsbare telewerkers" worden de telewerkers bedoeld die bijvoorbeeld door hun persoonlijke situatie, gezins- en/of huisvestingssituatie tijdens het telewerk met bijkomende spanningen te maken hebben.

De werkgever kan onder andere ook goed georganiseerde en beperkte terugkeermomenten inplannen voor de telewerkers met respect voor de geldende sanitaire voorschriften.

3. Hoe wordt cao nr. 149 geïmplementeerd?

De toepassing van cao nr. 149 vergt geen bijlage bij de arbeidsovereenkomst in tegenstelling tot hetgeen wordt vereist door cao nr. 85. De afspraken omtrent telewerk kunnen worden vastgelegd in een cao op ondernemingsniveau, een individueel akkoord of in het arbeidsreglement of een policy.